Τηλεόραση: «Ίον Φλαξ» (1995)

ΙΟΝ ΦΛΑΞ

«AEON FLUX»

     Το κλίμα μεταξύ των γειτονικών εθνών της Μπρένια και της Μόνικα είναι ψυχροπολεμικό και ένα αυτοματοποιημένο ένοπλο τείχος διασχίζει τα σύνορά τους. Ο πανούργος, αυταρχικός και ιδιοφυής επιστήμονας Τρέβορ Γκουντσάιλντ έχει αναλάβει την ηγεσία της Μπρένια, μιας συγκεντρωτικής και τεχνοκρατικής αστικής κοινωνίας, ύστερα από την εξαφάνιση του παράφρονα προηγούμενου ηγέτη Κλάβιους. Η Ίον Φλαξ, μία ανεξάρτητη, σέξι και με εξαιρετικό ακροβατικό ταλέντο μυστική πράκτορας ειδικευμένη στη δολιοφθορά για λογαριασμό της αναρχικής επικράτειας της Μόνικα, διεισδύει τακτικά στην Μπρένια για να σαμποτάρει εργοστάσια ή ερευνητικά έργα του Γκουντσάιλντ. Ο Τρέβορ όμως όχι μόνο έχει μία νοσηρή εμμονή μαζί της, αλλά είναι και περιστασιακός εραστής της… Όλα αυτά σε ένα ακαθόριστο μέλλον υψηλής τεχνολογίας, όπου τα ήθη είναι πολύ πιο «απελευθερωμένα» και ο μέσος πολίτης ενδιαφέρεται κυρίως για την άμεση ικανοποίηση των ορμών του.

     Αυτό είναι το εκκεντρικό, δυστοπικό σκηνικό επιστημονικής φαντασίας όπου εκτυλίσσεται η εν λόγω πρωτοποριακή τηλεοπτική σειρά κινουμένων σχεδίων, την οποία δημιούργησε ο Κορεάτης Πίτερ Τσανγκ στα μέσα της δεκαετίας του 1990 για λογαριασμό του καναλιού MTV. Με αφετηρία έξι μικρού μήκους και χωρίς καθόλου διάλογο φιλμάκια τα οποία είχαν προβληθεί στον σταθμό την περίοδο 1991 – ’92, το ’95 ο Τσανγκ ανέλαβε να υλοποιήσει έναν πλήρη και αυτοτελή κύκλο δέκα ημίωρων επεισοδίων, τελείως αυτοτελών, με κανονικό σπικάζ και διαλόγους. Με εμφανείς επιρροές από τα ιαπωνικά άνιμε αλλά και από τα γαλλικά κόμικς του Μόμπιους (διάσημου από τη συνεργασία του με τον Αλεχάνδρο Γιοντορόφσκι για το κόμικ Ίνκαλ, αλλά και από τη συμβολή του σε κινηματογραφικά φιλμ όπως το Alien, το Τρον, το Πέμπτο στοιχείο και η ανολοκλήρωτη διασκευή του Ντιουν από τον Γιοντορόφσκι), κυρίως όσον αφορά τις ελαφρώς νηματοειδείς ανθρώπινες φιγούρες με τα υπερτονισμένα χαρακτηριστικά και την ξεχωριστή χρωματική παλέτα, με ένα διάχυτο κλίμα μυστηρίου αφού ελάχιστο υπόβαθρο παρουσιάζεται για τον παράδοξο κόσμο της ιστορίας, με αφήγηση στηριγμένη στη δράση και με εξαιρετική αισθητική, η Ίον Φλαξ άφησε το δικό της στίγμα στον χώρο.

     Καρδιά της πλοκής είναι η σχέση αγάπης-μίσους μεταξύ της Ίον και του Τρέβορ, ενός ζεύγους αντιθέτων οι οποίοι απεχθάνονται, μα ταυτόχρονα σέβονται και εκτιμούν ο ένας τον άλλον ως μόνο ισάξιό τους. Η αντιπαράθεση ανάμεσα στο αυτοοργανούμενο χάος και στον κεντρικό σχεδιασμό, στην πλήρη αυτονομία και στον συγκεντρωτικό έλεγχο, εκφράζεται μέσα από αυτή την πολύπλευρη και αμφίσημη σχέση, τονιζόμενη περιστασιακά από αδιαμφισβήτητο ερωτισμό, αλλά και την ιστορία κάθε επεισοδίου, με ενδιαφέροντα θέματα υπό «λάιτ» εξέταση, όπως μία κοινωνία στενής παρακολούθησης από την εξουσία, η αλληλεπίδραση θρησκείας και εξουσίας, ο Θεός ως ανώτατη κανονιστική αρχή της κοινωνίας, η ύπαρξη ή μη της ελεύθερης βούλησης και της ατομικής ηθικής αυτονομίας, ο παραλογισμός των εθνικών συνόρων (δεν είναι σύμπτωση ότι ο Τσανγκ μεγάλωσε στη διαιρεμένη ψυχροπολεμική Κορέα) και ούτω καθεξής.

     Η Ίον, μονίμως ημίγυμνη, ερωτικά φορτισμένη και με υπαινιγμούς σαδομαζοχιστικού φετιχισμού στη σχεδίαση και στη συμπεριφορά της, είναι συνήθως ο καταλύτης των εξελίξεων αλλά ποτέ δεν περιγράφεται ως αλάνθαστη, κατά τα κλισέ των ταινιών δράσης. Συνήθως παρασύρεται από τις παρορμήσεις της ενώ τα νεφελώδη κίνητρά της πάντα εμπεριέχουν την ατομική σκοπιμότητα, καταλήγοντας τις περισσότερες φορές να κάνει λάθος επιλογές. Η πίστη της μετακινείται συνεχώς μεταξύ αντιμαχόμενων στρατοπέδων και η έλξη της από τον Τρέβορ τακτικά την αποτρέπει από το να εκπληρώσει την αποστολή της όπως πρέπει. Τα διλήμματα τα οποία αντιμετωπίζει συνεχώς και οι εμφανείς ατέλειές της, παρά τις εξαιρετικές της φυσικές ικανότητες και το ταλέντο της στη δολιοφθορά και στην κατασκοπεία, την καθιστούν παραπάνω από ρεαλιστικό χαρακτήρα: η Ίον είναι ελαττωματική. Η αντιπαλότητά της με τον Τρέβορ απέχει πολύ από μία απλουστευτική μανιχαϊκή διένεξη δυαρχικού τύπου, συνήθως οι δυο τους εκφράζουν αληθοφανώς συγκρουόμενες αλλά όχι ηθικώς διαυγείς αντιλήψεις για ένα ζήτημα, ενώ είναι εξίσου ισχυρή με την αμοιβαία έλξη τους.

     Ο Τρέβορ, ενσάρκωση του μοντερνιστικού ουτοπισμού των αρχών του 20^ου αιώνα, παθιασμένος με τη χειραγώγηση της φύσης και του Ανθρώπου και χαμένος πάντα μέσα σε μεγαλομανείς δολοπλοκίες ή διδακτικούς λόγους, είναι το αντίπαλο δέος και το συμπληρωματικό της στοιχείο την ίδια στιγμή – τα σχέδιά του (συνήθως περί επιβεβλημένης «βελτίωσης» των πολιτών ή της κοινωνίας, μέσω της τεχνολογίας και όχι μόνο) και η απόφαση της Ίον να τα σαμποτάρει, αν και κάποτε καταλήγει τελικά να τον βοηθά ή ο Τρέβορ να την προστατεύει, είναι συνήθως η πηγή της ίντριγκας. Οι περισσότεροι δευτερεύοντες χαρακτήρες, αν και εμφανίζονται μόνο σε ένα επεισόδιο ο καθένας, είναι εξίσου ανάγλυφοι, ρεαλιστικοί και πολυδιάστατοι – ορισμένες φορές και πιο συμπαθείς από τους κύριους ήρωες, παρά το γεγονός ότι σφάλλουν τακτικά στις εκτιμήσεις τους με δραματικές συνέπειες. Είναι δύσκολο να μην αγγίξει τον θεατή το δράμα των εραστών – η Σίμπιλ και ο Όναν – οι οποίοι επιχειρούν να αυτομολήσουν από την Μπρένια στη Μόνικα με τραγική κατάληξη, η προδομένη αγάπη του απρόθυμα βυθισμένου στην «ευδαιμονία» της λησμονιάς Ρόρτι, ή ο καταδικασμένος έρωτας μίας νεαρής αρχαιολόγου – με ίνδαλμα την Ίον – για έναν ευφυή, πανέμορφο, αλλά μολυσμένο «τέλειο άνδρα» μεταξύ ανθρώπου και πτηνού, τον τελευταίο του είδους του.

     Το εκκεντρικό σκηνικό της ιστορίας καθίσταται σποραδικά σχεδόν σουρεαλιστικό, με ιδιόρρυθμες τεχνολογίες – έμφαση δίνεται στη γενετική μηχανική – και εξωπραγματικά τεχνουργήματα, ακριβή βιολογικά αντίτυπα ανθρώπων, θανατηφόρα παράσιτα και ημιθεϊκά, εξωγήινα ή απλώς αλλόκοτα πλάσματα να διακοσμούν την πλοκή, παρά το κατά κανόνα αναγνωρίσιμο αστικό φόντο. Προσθέστε τους διαρκείς σεξουαλικούς υπαινιγμούς (π.χ. όπως όταν ο Τρέβορ, υποδυόμενος τον χειρούργο, προκαλεί έναν οργασμό στην τραυματισμένη Σίμπιλ, χειριζόμενος απευθείας τις νευρικές απολήξεις της διαμέσου της πληγής στη σπονδυλική της στήλη, ή όταν κάνει έρωτα με την Ίον χωρίς να την αγγίζει, προξενώντας ανταλλαγή αέρα μέσω κατάλληλων συνδετικών σωλήνων μεταξύ των στολών τους), την ταχύρυθμη ενεργητικότητα της πλοκής, τις απανωτές ανατροπές, τα ανεξιχνίαστα κίνητρα, την αμφισημία των συνήθως «γκρίζων» χαρακτήρων, το διφορούμενο των δρώμενων και τη διαρκή χρήση της ειρωνείας στην αφήγηση (π.χ. όπως όταν η συλληφθείσα Σίμπιλ βλέπει τα πόδια της να ακρωτηριάζονται στα σύνορα, από τα αυτοματοποιημένα ιατρικά μηχανήματα τα οποία κατασκευάζονται στο ίδιο το εργοστάσιο όπου εργάζεται), και το τελικό αποτέλεσμα είναι μία ευρηματική ατμόσφαιρα παιχνιδιάρικης παραδοξότητας να επικαλύπτει ένα σύνολο επίκαιρων θεματικών.

     Επιπρόσθετα, η Ίον Φλαξ δεν αψηφά απλώς τις συμβάσεις των συνηθισμένων ταινιών δράσης, αλλά τις παρωδεί συνειδητά. Η Ίον τακτικά λαμβάνει εσφαλμένες αποφάσεις, αποτυγχάνει να φέρει εις πέρας τους στόχους της, ή εμπλέκεται σε τυχαίες αλληλουχίες αιτίου και αιτιατού καθοριζόμενες από εξωπραγματικές συμπτώσεις, όπου όμως το αποτέλεσμα δεν είναι το αναμενόμενο· τυπικό παράδειγμα το επεισόδιο με το συνθετικό υποθαλάσσιο οικοσύστημα, όπου τουλάχιστον τρεις φορές οι περιστάσεις «συνωμοτούν» με εξαιρετικά απίθανους τρόπους για να βοηθήσουν την Ίον, μα και τις τρεις φορές η κατάληξη είναι απρόσμενα δυσάρεστη, ενάντια στις προσδοκίες του θεατή. Αυτό το στοιχείο της παρωδίας είναι ακόμα πιο εμφανές στα αρχικά μικρού μήκους, άνευ διαλόγων φιλμάκια της περιόδου 1991 – ’92 (όπου δεν διευκρινιζόταν η φύση του χαρακτήρα του Τρέβορ και η δυναμική της σχέσης του με την Ίον, ενώ η πλοκή ήταν περισσότερο επικεντρωμένη στη βίαιη δράση), αφού εκεί στο φινάλε κάθε επεισοδίου η Ίον απεβίωνε, είτε λόγω της ανικανότητάς της είτε απλώς υποκύπτοντας στο πεπρωμένο της! Τα εν λόγω έξι φιλμάκια, διακρινόμενα από φρενήρες μοντάζ και αντισυμβατική σκηνοθεσία, εστιάζουν στη ματαιότητα της ύπαρξης και της πράξης, π.χ. δείχνοντας την Ίον να υπερπηδά με βίαιο τρόπο σχεδόν αξεπέραστα εμπόδια, μόνο και μόνο για να πέσει τελικά θύμα ενός ποταπού δυστυχήματος.

     Εικαστικά θεσπέσια, προκλητική και ανενδοίαστα προσανατολισμένη σε ένα κοινό αρένων εφήβων (π.χ. μάλλον δεν είναι σύμπτωση τα… λεσβιακά υπονοούμενα, ή και φιλιά, που ανταλλάσσονται σποραδικά), η Ίον Φλαξ αποδεικνύεται πάντως ελλιπής όσον αφορά το ασαφές νοηματικό της περιεχόμενο, τουλάχιστον πέρα από το προαναφερθέν στοιχείο της μεταμοντέρνας αυτοδιακωμώδησης και παρωδίας της στηριγμένης στη δράση αφήγησης. Αν αφιερωνόταν περισσότερος χρόνος στην εμβάθυνση επί των ζητημάτων με τα οποία καταπιάνεται κάθε επεισόδιο, ακόμα και εις βάρος της – έτσι κι αλλιώς ελαφρώς ακατάληπτης – πλοκής, ίσως το πρόβλημα να περιοριζόταν. Τώρα όμως είναι αδύνατον να μη σκεφθεί κανείς, μετά την πλήρη απορρόφηση του εγχειρήματος και τον παραμερισμό του αρχικού ενθουσιασμού, πως οι συντελεστές δεν είχαν τίποτα ουσιαστικό να μεταδώσουν στον θεατή. Χειρότερο παράδειγμα της στυλιζαρισμένης ναρκισσιστικής αμπελοφιλοσοφίας συνιστά το επεισόδιο με την παγίδευση της Ίον σε μία κυκλική χρονική δίνη επανάληψης των ίδιων αιματηρών γεγονότων, με τη συνοδεία αποσπασμάτων από βουδιστικά κείμενα, το νόημα του οποίου μάλλον διαφεύγει ακόμα και από τους δημιουργούς του. Τα πρωτότυπα φιλμάκια μικρού μήκους από το 1991, επικεντρωμένα απλώς στην έξυπνη σάτιρα των χολιγουντιανών συμβάσεων και στην ανάδειξη της σχετικότητας της ηθικής (π.χ. παρεμβάλλοντας μεταξύ των σκηνών με τα κατορθώματα της Ίον αποσπάσματα με το δράμα των πυροβολημένων, ετοιμοθάνατων στρατιωτών της Μπρένια τους οποίους έχει αφήσει στο διάβα της), είναι εμφανώς πιο «ειλικρινή» από αυτή τη σκοπιά.

     Το 2005 διανεμήθηκε στις σκοτεινές αίθουσες μία παντελώς αποτυχημένη χολιγουντιανή ταινία δράσης και επιστημονικής φαντασίας στηριγμένη στην Ίον Φλαξ, με πρωταγωνίστρια τη Σαρλίζ Θερόν· η διασκευή προκάλεσε τη «θλίψη» και την «ταπείνωση» του Πίτερ Τσανγκ, κατά δήλωση του ίδιου. Εν τω μεταξύ, ήδη από το 1995 είχε λάβει χώρα μία εξίσου αποτυχημένη προσπάθεια μεταφοράς της Ίον Φλαξ σε ηλεκτρονικό παιχνίδι δράσης, από την εταιρεία του χώρου Cryo για την πλατφόρμα του Sony PlayStation, η οποία τελικά κατέληξε στο άσχετο με το δημιούργημα του Τσανγκ και σήμερα λησμονημένο παιχνίδι Pax Corpus.
      Έπρεπε να φθάσει το έτος 2010 για να διατεθεί δωρεάν στο Διαδίκτυο ένα ερασιτεχνικό μεν, πανέμορφο και ρετρό δε ηλεκτρονικό παιχνίδι πλατφόρμας με διδιάστατα γραφικά, υπέροχα ρεαλιστικές κινήσεις χαρακτήρων και gameplay στηριγμένο σε άλματα και πυροβολισμούς: το Aeon Flux Episodes. Δια χειρός του χομπίστα Μπράιαν Γκάρντινερ, το σύντομο παιχνίδι δεν διαθέτει καθόλου διαλόγους ή εμφανή πλοκή και αποδίδει άψογα την ατμόσφαιρα των αρχικών επεισοδίων μικρού μήκους – είναι μάλιστα επηρεασμένο από το πιλοτικό επεισόδιο του 1991, όπου η Ίον πρέπει να διεισδύσει σε ένα κρατικό κτήριο της Μπρένια για να δολοφονήσει ένα κυβερνητικό στέλεχος, αλλά αφού δολοφονεί μαζικά εκατοντάδες φρουρούς ανακαλύπτει τελικά τον στόχο της νεκρό στο κρεβάτι του. Η μουσική, τα ηχητικά εφέ, τα χρώματα και οι ενδυμασίες, τόσο της Ίον όσο και των φρουρών της Μπρένια τους οποίους μάχεται, μοιάζουν αυθεντικότατα, ενώ η δυνατότητα για στόχευση σε δύο κατευθύνσεις ταυτόχρονα – με ένα όπλο σε κάθε χέρι – είναι απολαυστική. Δυστυχώς, το παιχνίδι δεν υποστηρίζει αποθήκευση της προόδου του παίκτη και ο Γκάρντινερ έχει δηλώσει πως δεν θα συνεχίσει την ανάπτυξή του.